Algemene informatie

Samenvatting
Zines zijn zelfgemaakte mini-publicaties die kunnen worden ingezet als onderzoeksmiddel. Deze methode stimuleert creativiteit, persoonlijke expressie en samenwerking. Door samen met deelnemers Zines te maken rond een specifiek onderwerp, ontstaat er een open dialoog die leidt tot nieuwe inzichten. Omdat Zines een visuele én tekstuele manier van creëren zijn, leveren ze kwalitatieve data op.

Doel van de methode
Deze methode is bedoeld om op een laagdrempelige en betrokken manier onderzoek te doen. Zines bieden ruimte voor expressie, persoonlijke interpretatie en samenwerking. Dit maakt het mogelijk om diepgaande inzichten te verkrijgen, vooral rondom persoonlijke ervaringen en gevoelsmatige thema’s. Het proces draagt bij aan het creëren van betekenisvolle interactie tussen onderzoeker en deelnemer.

Afbeeldingen
De afbeeldingen laat zien hoe Zines gebruikt kunnen worden, Zines geven mogelijkheden om participanten hun creativiteit te laten zien. Zines kunnen daardoor veel inzicht geven in het brein van de deelnemer.

Hoe werkt het?

Stap 1: Onderzoeksvraag formuleren
Bepaal helder wat je wil onderzoeken en wie je hierbij wilt betrekken. Een duidelijke onderzoeksvraag vormt de basis van het traject. Zo is bijvoorbeeld Stress en mentale welzijn onderzocht (zie 3 afbeeldingen hiernaast). Om participanten te stimuleren is deze instructie gegeven:

Maak het boekje zoals jij dat wilt, mag beeldend, tekstueel of allebei. Laat je creativiteit de vrije loop. Werk vooral vanuit je gevoel om de vragen te beantwoorden.

Voorpagina: Ervaar je weleens stress? Ervaar je dat vaak?
En per bladzijde:

1. Schets een situatie waarin je stress had/ervoer.
2. Schets een situatie waarin je stress had/ervoer.
3. Wat voel je als je stress ervaart? Laat je verbeelding de vrije loop.
4. Geef een paar voorbeelden van gedachtes die in je hoofd omgaan als je stress ervaart.
5. Gaat stress meer om in je gedachte of meer in je lichaam?
6. Kun je je mate van stress een cijfer geven? Tussen 1 en 7 (1 is heel weinig 7 is heel erg).
7. Hoe help jij jezelf als je stress ervaart?

Stap 2: Kaders stellen en materialen voorbereiden
Hoewel deelnemers grotendeels zelf bepalen wat ze maken, is het belangrijk om als onderzoeker duidelijke kaders te schetsen. Denk hierbij aan:

• Het formaat van de Zine (bijv. A4-vouwvorm of boekje)
• De tijdsduur en het doel van de sessie
• Beschikbare materialen zoals pennen, verf, stickers, tijdschriften, scharen, lijm, etc.
• Heldere instructies of inspirerende voorbeelden om deelnemers op weg te helpen

De vorm wordt dus niet volledig vooraf bepaald, maar mede gestuurd via deze kaders. De uiteindelijke invulling ontstaat in co-creatie.

In het onderzoek naar Stress en mentale gezondheid is als schrijfgerei dit meegenomen: brush pennen (dat zijn stiften met een kwast punt en aan de andere kant een smalle punt) en een etui met potloden, fineliners, markers, sharpie en nog meer.

Stap 3: Data verzamelen en verwerken
De Zines zelf vormen waardevolle data, maar ook het maakproces levert informatie op. Je kunt data verzamelen via:

• Zine Jams: Workshops waarin deelnemers zelfstandig of in groepjes Zines maken rond een thema. Dit stimuleert een open sfeer voor het delen van ideeën.
• Co-creatie: Werk actief samen met deelnemers aan één gezamenlijke Zine. Het eindresultaat fungeert dan als een collectief onderzoeksverslag.
• Zelfreflectie: Als onderzoeker maak je ook zelf een Zine om je eigen proces en inzichten vast te leggen.

Deze methoden leveren rijke en diverse data op, die zowel inhoudelijk als procesmatig interessant zijn.
(Zie foto van verschillende Zines als referentie om de verschillende creatieve manieren van uitwerken te laten zien)

Uit het onderzoek naar Stress en mentale gezondheid viel onder meer te leren dat stress als een soort knoop wordt getekend en dat naar buiten gaan, afleiding zoeken en emoties de vrije loop laten bevorderlijk geacht wordt voor de mentale gezondheid.

Stap 4: Reflectie en presentatie
Bespreek samen met de deelnemers de gemaakte Zines. Kijk naar terugkerende patronen, opvallende verhalen en thema’s. Dit bevordert gezamenlijke reflectie en kan leiden tot verdiepende inzichten. De Zines kunnen gepresenteerd worden via:

• Tentoonstellingen
• Fysieke of digitale publicaties
• Workshops of presentaties

Zo worden de resultaten toegankelijk voor een breder publiek en krijgt het onderzoek extra impact.
(Zie de foto van de Presentatie en Reflectie als referentie)

Welke data verzamel je?
Je verzamelt voornamelijk kwalitatieve data, in de vorm van:

• Zines als eindproduct: Beelden, teksten, symbolen en opmaak geven inzicht in de belevingswereld van de maker.
• Het maakproces zelf: Door het proces vast te leggen (notities, video/audio), kun je ook interacties, keuzes en reacties analyseren.

Zines combineren persoonlijke verhalen met visuele expressie, waardoor je meerdere lagen van betekenis kunt onderzoeken.

Voor- en nadelen

Voordelen

• Creatieve expressie en samenwerking: Deelnemers voelen zich gehoord, wat leidt tot verrassende inzichten.
• Concretisering van abstracte ideeën: Door visuele vertaling worden vage / lastige thema’s bespreekbaar.
• Persoonlijke en diepgaande data: Inzichten die in traditionele methoden vaak verborgen blijven.
• Onderwerp gaat leven: De actieve betrokkenheid zorgt voor meer verbondenheid met het thema.

Nadelen

• Tijdsinvestering: Zowel het maakproces als de analyse kunnen veel tijd vragen.
• Complexe data: Visuele data vraagt om specifieke interpretatievaardigheden.
• Analyse-uitdaging: De rijkdom van de data maakt het soms lastig om snel tot concrete conclusies te komen.

Tips & Tricks

• Experimenteer met materialen: Kleuren, vormen en texturen kunnen extra betekenis geven aan het Zine.
• Documenteer het proces: Foto’s, audio en notities helpen om ook de context van het maakproces te begrijpen.
• Creëer een fijne setting: Zorg voor een comfortabele ruimte, eten en drinken, en een veilige sfeer.
• Voorbereiding helpt: Neem inspirerende voorbeelden en duidelijke instructies mee, zodat deelnemers gemakkelijker op gang komen.
• Deel de resultaten: Reflecteer samen op de uitkomsten in een bijeenkomst of tentoonstelling.

Gerelateerde methoden

Zines sluiten aan bij methoden zoals:

• Creatieve workshops
• Co-creatieve onderzoeksvormen
• Zelfreflectie-oefeningen

Deze methoden delen een focus op participatie, dialoog en ervaringsgericht werken. Door ze te combineren, kun je de impact en diepgang van je onderzoek vergroten.